تحقیق سیری در زندگانی حكیم خیامی نیشابوری

تحقیق سیری در زندگانی حكیم خیامی نیشابوری

مقدمه

مطالعات آثار و دست نوشته های به جای مانده از اندیشمندان ، نوایغ و مشاهیر برای عموم مردم خصوصاً نسل آینده ساز ، جوانان فرهیخته و فرهنگ دوست امروز ایران ، ضروری است . زیرا بررسی آثار علمی ، ادبی ، فكری و تاریخی اندیشمندان میهن اسلامی موجب می شود تا آنان بدانند نیاكانشان از چه پیشینه تمدنی درخشانی برخوردار بوده ، چگونه می اندیشیده ، چگونه می زیستند و چگونه توانسته تمام فرهنگ ها بویژه تمدن دنیای غرب را چنانكه بزرگان آنها بارها اعتراف كرده اند . طی قرون پنجم تا نهم مدیون خود سازند و در علوم و متون مختلف اعم از طب ، ریاضی، فیزیك ، شیمی ، معماری و ادبیات پیشتاز همگان باشند .

این گذشته تابناك و غرور آفرین در آینه كتیبه های سنگی و سفالینه ها و آثار نقش بستته بر لوحه ها و اسناد و نسخه های خطی نمایان و آشكار است . لیكن به رغم تلاش های گسترده ای كه برای معرفی این آثار شده ، باید كه این میراث گرانبها از دسترس و اطلاع نسل جوان امروز به دور مانده ، به طوری كه بسیاری از جوانان این مرز و بوم حتی اسامی برخی دانشمندان مشهور هم وطن خود را كه منشا تحول دانش بشری بوده اند ، نشنیده اند و آثار و كتایبهای آنان را نمی شناسند .

خوشبختانه در عصر نظام شكوهمند اسلامی فرصتی پدید آمده است تا برای بازیابی هویت فرهنگی و احیای تمدن پرشكوه ، اسلامی و ملی تلاش هایی از سوی همه فرهنگ دوستان و فرهیفتگان كشور صورت پذیرد . بی شك مهمترین هدف همه دست اندركاران ، هویت دار كردن نسل امروز و ایجاد و ارتباط بین نسل ها ، بویژه با گذشته درخشان كشور است .

امید است نسل جوان كشور با مطالعه این آثار كه متناسب با فهم و اطلاعات آنان است، با شناخت بیشتر از گذشته پرافتخار خود به سوی آینده ای روشن تر گام بردارند .

1- زیستواره علمی و كارنامه درخشان خیامی

غیاث الدین ، ابوالفتح عمر ابن ابراهیم خیامی نیشابوری ، از بزرگترین ریاضیدانان و اندیشمندان اسلامی ، نیمه دوم قرن پنجم و ربع اول قرن ششم است  ؛ عمر نام خاص اوست و ( غیاث الدین ) عنوانی افتخاری است كه بعدها در زندگی دریافت نمود . لقب ( خیامی ) نشان می دهد كه پدر یا سایر بستگان وی ، پیشینه خیمه دوزی داشته اند .  وی در خانواده ای نیشابوری به دنیا آمد و در همان جا نیز تعلیم و تربیت یافت .

2- ایران در روزگار حكیم نیشابوری

خیام اندك زمانی پس از اینكه خراسان ، توسط سلجوقیان اشغال شد ، به دنیا آمد . سلجوقیان ، خوارزم ، ایران و آذربایحان را نیز تاراج كردند . آنها امپراتوری بزرگ متزلزلی را بنا نهادند . این دولت را « ابوطالب طغرل یك ) بنیاد نهاد و در سال 590 قمری به فرمان خلیفه عباسی و به دست خوارزمشاهیان انقراض یافت .

...

4- آثار ریاضی حكیم خیامی

1- الرساله فی البراهین علی مسائل علم الجبر و المقابله .

عمده ترین اثر ریاضی خیامی ، كتاب جبر و مقابله اوست . از این رساله ، هفت نسخه خطی شناخته شده است . متن عربی و ترجمه فارسی این كتاب همراه نسخه خطی شناخته شده است . متن عربی و ترجمه فارسی این كتاب همراه شرح و حواشی عالمانه ، به همت روان شاد دكتر غلامحسین مصاحب به نام حكیم عمر خیام بعنوان عالم جبر تاكنون سه مرتبه با ویرایش جدید در سال های 1317 ، 1339 و 1379 خورشیدی چاپ و انتشار یافته است .

2- رساله فی قسمه ربع دایره / رساله در تحلیل یك مسئله .

این رساله را خیامی ،‌پیش از رساله جبر و مقابله خود نوشته است . موضوع آن تحلیل یك مسئله هندسی به معادله درجه سوم و حل آن به وسیله قطوع مخروطی است . در امرداد ماه سال 1310 خورشیدی ، زنده یاد عباس اقبال آشتیانی ، ضمن مقاله ایی با عنوان « راجع به احوال حكیم عمر خیام نیشابوری » در شماره هشت دوره اول ماهنامه شرق نوشت : « غیر از تالیفاتی كه از خیام در دست است و یا مورخین از او نقل كرده اند ، نگارنده رساله ای از او دارم به عربی در پنج ورق به خط نسخ ریز ، در حل یك مسئله جبری به وسیله قطوع مخروطی ، در جواب كسی كه آن را از حكیم سوال كرده و عنوان آن این است : هذه رساله لابی الفتح عمر ابن ابراهیم الخیامی .